SQL bu ma’lumotlar bazalarini boshqarish tilidir; u ma’lumotlar bazasini yaratish, o’chirish, satrlarni olish, o’zgartirish satrlari va boshqalarni o’z ichiga oladi. SQL ANSI (Amerika milliy standartlari instituti) standart tilidir, ammo SQL tilining turli xil versiyalari mavjud.
SQL nima?
SQL – bu tuzilmaviy so’rovlar tili bo’lib, u relatsion ma’lumotlar bazasida saqlanadigan ma’lumotlarni saqlash, boshqarish va olish uchun kompyuter tili hisoblanadi.
SQL – Relational Database System uchun standart til. MySQL, MS Access, Oracle, Sybase, Informix, Postgres va SQL Server kabi barcha ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlari (RDMS) standart ma’lumotlar bazasi tili sifatida SQL-dan foydalanadilar.
Nega SQL?
SQL keng tarqalgan, chunki u quyidagi afzalliklarni taklif etadi –
- Foydalanuvchilarga ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlaridagi ma’lumotlarga kirishga ruxsat beradi.
- Foydalanuvchilarga ma’lumotlarni tasvirlashga imkon beradi.
- Foydalanuvchilarga ma’lumotlar bazasidagi ma’lumotlarni aniqlash va ularni boshqarishga imkon beradi.
- SQL modullari, kutubxonalari va pre-kompilyatorlaridan foydalanib, boshqa tillarda ichki joylashuvga ruxsat beradi.
- Foydalanuvchilarga ma’lumotlar bazalari va jadvallarni yaratish va tushirishga ruxsat beradi.
- Foydalanuvchilarga ma’lumotlar bazasida ko’rish, saqlanadigan protsedura, funktsiyalarni yaratishga imkon beradi.
- Foydalanuvchilarga jadvallar, protseduralar va ko’rinishlar bo’yicha ruxsatlarni o’rnatish uchun ruxsat beradi.
SQLning qisqacha tarixi
- 1970 yil– Doktor Edgar F. «Ted» Codd IBMning nisbiy ma’lumotlar bazalarining otasi sifatida tanilgan. U ma’lumotlar bazalari uchun relyatsion modelni tasvirlab berdi.
- 1974 yil– Strukturali so’rovlar tili paydo bo’ldi.
- 1978 yil– IBM Codd g’oyalarini ishlab chiqish uchun ishladi va System / R nomli mahsulotni chiqardi.
- 1986 yil– IBM birinchi ma’lumotlar bazasining prototipini yaratdi va ANSI tomonidan standartlashtirildi. Birinchi relyatsion ma’lumotlar bazasi Relational Software tomonidan chiqarildi va keyinchalik Oracle nomi bilan tanildi.
SQL jarayoni
Har qanday RDBMS uchun SQL buyrug’ini bajarayotganda, tizim sizning so’rovingizni bajarishning eng yaxshi usulini va SQL dvigatelini vazifani qanday izohlashni aniqlaydi.
Ushbu jarayonga kiritilgan turli xil tarkibiy qismlar mavjud.
Ushbu tarkibiy qismlar –
- So‘rov dispetcheri
- Optimallashtirish dvigatellari
- Klassik so’rovlar mexanizmi
- SQL so’rov mexanizmi va boshqalar.
Klassik so’rovlar tizimi SQL bo’lmagan barcha so’rovlarni bajaradi, lekin SQL so’rov mexanizmi mantiqiy fayllarni ishlay olmaydi.
SQL arxitekturasini ko’rsatadigan oddiy diagramma –
SQL buyruqlari
Relatsyon ma’lumotlar bazasi bilan o’zaro aloqada bo’lish uchun standart SQL buyruqlari CREATE – yaratish, SELECT – tanlash, INSERT – kiritish, UPDATE – yangilash, DELETE – o’chirish va DROP – butunlay o’chirib tashlash. Ushbu buyruqlarni tabiatiga qarab quyidagi guruhlarga bo’lish mumkin –
DDL – ma’lumotlarni aniqlash tili
| Nomer | Buyruq va tavsif |
| 1 | CREATE – YARATMOQ Ma’lumotlar bazasida yangi jadval, jadval ko’rinishi yoki boshqa ob’ekt yaratadi. |
| 2 | ALTER – o’zgartirish kiritish Jadval kabi mavjud ma’lumotlar bazasi ob’ektini o’zgartiradi. |
| 3 | DROP Butun jadvalni, jadval ko’rinishini yoki ma’lumotlar bazasidagi boshqa ob’ektlarni yo’q qiladi. |
DML – Ma’lumotlar manipulyatsiyasi tili
| Nomer | Buyruq va tavsif |
| 1 | SELECT – TANLASH Bir yoki bir nechta jadvaldan ma’lum yozuvlarni olish. |
| 2 | INSERT – KIRITMOQ Yozuvni yaratadi. |
| 3 | UPDATE – YANGILASH Yozuvlarni o’zgartiradi. |
| 4 | DELETE – O’chirish Yozuvlarni yo’q qiladi. |
DCL – Ma’lumotlarni boshqarish tili
| Nomer | Buyruq va tavsif |
| 1 | GRANT Foydalanuvchi uchun imtiyoz beradi. |
| 2 | REVOKE – Qayta ko’rib chiqing Foydalanuvchiga berilgan imtiyozlarni qaytarib oladi. |
